Viering het Veer 16 februari 2025
Geroepen om vruchtbaar te worden
Verwelkoming en verontschuldigingen
Situering van deze viering – “voor de wereld niet van de wereld”
We zijn reeds aan de 6e viering onder dit jaarthema “Voor de wereld niet van de wereld”. In de wereld NIET van de wereld WEL voor de wereld.
In de viering van januari 2025 hebben we de bruiloft van Kana uit het evangelie van Johannes leren begrijpen als een ‘teken’ en niet als een ‘toververhaal’. Een “teken” van Jezus dat het echt anders kan! Dat we tegen de wereldorde in kunnen gaan; dat het zo tot een feest kan komen voor iedereen (als wij ons inzetten). We hebben vorige keer prachtige getuigenissen gedeeld.
Na de Bidweek voor de Eenheid en vóór het begin van de Vasten staan we stil bij de oproep voor ommekeer, met een uitdagende oproep naar het voorbeeld van Jezus: “Heb uw vijanden lief”. We hebben gekozen voor het evangelie van Lucas niet van deze zondag, de 6de, maar van volgende zondag, de 7de in het liturgisch C-jaar.
Lucas is dé evangelist van de barmhartigheid. Een belangrijk vers voor deze stellingname is het volgende ‘Wees barmhartig zoals jullie Vader barmhartig is’ (6:36). Lucas zet met deze uitspraak een geheel andere toon dan Matteüs, die in een vergelijkbare tekst schrijft: ‘Wees volmaakt zoals jullie hemelse Vader volmaakt is’ (Mat. 5:48).
Laten we eerst de paaskaars aansteken en samen het openingslied zingen.
Openingslied “Welke God wordt hier aanbeden”
Openingsgebed, bidden we samen psalm 1,
een prachtige versie van Huub Oosterhuis
Onze roeping als mens, als christen; de voorliefde van God voor de zwaksten heeft Jezus ten einde toe belichaamd en voorgeleefd. Als wij dat volgen zijn wij als een boom aan het water en zullen we rijke vruchten dragen.
Niet als een storm, als een vloed,
niet als een bijl aan de wortel
komen de woorden van God,
niet als een schot in het hart.
Maar als een glimp van de zon,
een groene twijg in de winter,
dorstig en hard deze grond –
zo is het koninkrijk Gods.
Stem die de stilte niet breekt,
woord als een knecht in de wereld,
naam zonder klank zonder macht,
vreemdeling zonder geslacht.
Kinderen, armen van geest,
mensen gelouterd tot vrede,
horen de naam in hun hart,
dragen het woord in hun vlees.
Blinden herkennen de hand,
dovemansoren verstaan Hem.
Zalig de man die gelooft,
zalig de boom aan de bron.
Niet in het graf van voorbij,
niet in een tempel van dromen,
hier in ons midden is Hij,
hier in de schaduw der hoop.
Hier in dit stervend bestaan
wordt Hij voor ons geloofwaardig,
worden wij mensen van God,
liefde op leven en dood.
Evangelie Lucas 6:27-38
Kopje in de nieuwe Bijbelvertaling: Onderricht aan de leerlingen
Wie zijn de leerlingen? Z’n volgelingen die bij hem waren, z’n toehoorders, wij die het Woord beluisteren.
Tot jullie die naar mij luisteren zeg ik: heb je vijanden lief, wees goed voor wie jullie haten, zegen wie jullie vervloeken, bid voor wie jullie slecht behandelen. Als iemand je op de wang slaat, bied hem dan ook de andere wang aan, en weiger iemand die je je bovenkleed afneemt niet ook je onderkleed. Geef aan ieder die iets van je vraagt, en eis je bezit niet terug als iemand het je afneemt. Behandel anderen zoals je wilt dat ze jullie behandelen. Is het een verdienste als je liefhebt wie jullie liefhebben ? Want ook de zondaars hebben degenen lief die hen liefhebben.
En is het een verdienste als je weldaden bewijst aan wie weldaden bewijzen aan jullie? Ook de zondaars handelen zo.
En is het een verdienste als je geld leent aan degenen van wie jullie iets terug verwachten ? Ook zondaars lenen geld aan zondaars in de verwachting alles terug te krijgen.
Nee, heb je vijanden lief, doe goed en leen geld aan anderen zonder iets teug te verwachten; dan zullen jullie rijkelijk worden beloond, en zullen jullie kinderen van de Allerhoogste zijn, want ook hij is goed voor wie ondankbaar en kwaadwillig is.
Oordeel niet, dan zal er niet over je geoordeeld worden. Veroordeel niet, dan zul je niet veroordeeld worden. Vergeef, dan zal je vergeven worden.
Geef, dan zal je gegeven worden; een goede, stevig aangedrukt, goed geschudde en overvolle maat zal je worden toebedeeld. Want de maat die je voor anderen gebruikt, zal ook voor jullie worden gebruikt.
Overweging – Heb je vijanden lief!
De zondagen van Epifanie, na Driekondingen, zijn bij uitstek geschikt om uit het evangelie te lezen en te preken. Zo komt Jezus als persoon in het licht. Hoe Hij was, wat Hij zei en hoe Hij handelde, en daarin wordt de Vader zichtbaar. Epifanie: de heerlijkheid van God wordt zichtbaar op aarde voor ieder die gehoor geeft aan Jezus. Deze keer krijgen we een uitdagende boodschap: heb je vijanden lief”!
‘Er is waarschijnlijk geen enkel gebod van Jezus dat moeilijker is op te volgen!’
Er zijn mensen geweest die oprecht van mening waren dat het daadwerkelijk in praktijk brengen ervan niet mogelijk is.
Anderen, zoals de filosoof Nietzsche, stelden dat Jezus’ opgave de vijand lief te hebben ervan getuigt dat de christelijke ethiek ontworpen is voor de zwakke en de laffe, niet voor de sterke en de dappere.
Jezus, zo zeggen zij, was een onpraktische idealist.’ Met deze woorden begint de bevlogen prediker en strijder voor menselijke waardigheid dr. Martin Luther King zijn preek over de woorden van Jezus om je vijanden lief te hebben en te bidden voor wie jullie vervolgen (Matteüs 5, 43-45). Preken en activisme waren voor King onlosmakelijk met elkaar verbonden. Zijn activisme was geworteld in zijn roeping als voorganger en beide kwamen voort uit de zwarte kerk, die moest optreden als het geweten van de Amerikaanse kerken als het ging om racisme, de erfzonde van Amerika.
Het maakt ook vandaag nog diepe indruk, dat King zoveel nadruk legt op liefde en vergeving als de enig begaanbare weg om tot heling en vrede te komen. Hij vraagt aandacht voor de erkenning, dat de kwade daad van de vijand- nooit samenvalt met alles wat die persoon doet. Er schuilt goedheid in de kwaadste mensen en kwaadheid in de allerbeste mensen.
De liefde waartoe Jezus oproep heeft niets te maken met lief of aardig vinden. Jezus doelt op begrijpende en creatieve liefde, op bevrijdende goede wil voor alle mensen. Liefde is de enige kracht die in staat is om van een vijand een vriend te maken.
Onze verdeelde en verscheurde wereld heeft het meer dan ooit nodig deze woorden te horen en heeft behoefte aan mensen, die vanuit deze woorden van Jezus leven en die belichamen.
Dat “heb je vijanden lief” haaks staat op het goed-antieke idee dat je je vrienden moet bevoordelen en je vijanden moet benadelen.
De Bijbel kent een doorgaande lijn van geweldloosheid.
Het boek Spreuken bevat bijvoorbeeld het advies je niet teveel te verheugen over de val van je vijand en niet te juichen over diens ondergang (24.17). Ook is er het advies je vijand te eten en drinken te geven (25.21).
Dit laatste wordt ook in andere oosterse teksten geadviseerd en het is interessant dat sji’ieten het beschouwen als een van de heilige daden van Imam Huseyn.
Bij Lucas komt deze oproep die we juist gelezen hebben na zijn versie van de Zaligsprekingen. Dus is het voor hem ook een wezenlijk element!
Gaat het hier over vijanden als de mensen die Jezus weigeren te volgen ? Vijanden als tegenstanders van de Messias.
(Deze heilshistorische invulling (leerlingen contra Farizeeën) past bij het toenemende wantrouwen en de groeiende boosheid van de farizeeën en schriftgeleerden (Lukas 6:11, zie ook de schets over Lukas 5:38).
Daarmee krijgt de oproep van Jezus een duidelijk profiel. Het is voorbereidend voor de leerlingen op de tegenstand en vervolging die hen zal overkomen vanwege het evangelie. Jezus geeft hierin ook zelf het voorbeeld: Hij verzette zich niet tegen de agressie en ging zijn lijdensweg.
Een belangrijke sleutel voor de interpretatie van het geheel is vers 35, waarin Jezus het onderwijs herhaalt en afsluit met de verwijzing naar de algemene goedheid van de Allerhoogste ‘voor wie ondankbaar en kwaadwillig is’. Nee, heb je vijanden lief, doe goed en leen geld aan anderen zonder iets teug te verwachten; dan zullen jullie rijkelijk worden beloond, en zullen jullie kinderen van de Allerhoogste zijn, want ook hij is goed voor wie ondankbaar en kwaadwillig is.
De goedheid van de Almachtige wordt belichaamd in de komst van de Messias. Het zegenen van tegenstanders blijkt in de omgang van Jezus met tegenstanders. Het bidden voor wie slecht doet, praktiseert Hij zelf door zijn voorbede aan het kruis (Lukas 23:34, overgenomen door Stefanus in Handelingen 7:60). Jezus is degene die in woord en daad duidelijk maakt wat hij bedoelt met het liefhebben van vijanden.
Na de vier zaligsprekingen en de vier wee-uitspraken volgen deze vier opdrachten:
– Heb je vijanden lief. Dit impliceert geen goedkeuring van hun daden of vergoelijking van hun fouten.
– Wees goed zijn voor wie jullie haten. Hierbij gaat het om goede daden: Iemand helpen, voor iemand zorgen, zoeken naar oplossingen.
– Zegen wie jullie vervloeken. Spreek goede woorden, de rust bewaren en niet terugschelden.
– Bid voor wie jullie slecht behandelen. Dat ligt in de lijn met het gebedsonderwijs van Jezus: ‘… zoals ook wij vergeven wie ons iets schuldig zijn’.
Abel Herzberg, overlevende uit de concentratiekampen schreef een boek en hield lezingen over de verschrikkingen van de oorlog. Iemand vroeg hem eens: ‘Hoe kunnen we ervoor zorgen dat onze kinderen niet opnieuw slachtoffers worden van haat en geweld?’ Zijn antwoord was: ‘Dat kunnen we niet. Het is ook een verkeerde vraag. De belangrijkste vraag is: Hoe kunnen we ervoor zorgen dat onze kinderen geen beulen worden? We moeten hen leren wat liefde is’.
Zijn woorden zijn profetischer dan hij zelf heeft vermoed.
En hij heeft recht van spreken!
We komen ook recent nog voorbeelden tegen van mensen die deze oproep consequent hebben gevolgd. Denk aan Christian De Clergé, overste van de Monniken van Tibhirine, in zijn profetisch geschrift dat na zijn dood ontdekt is.
“En ook jou, mijn vriend van het laatste ogenblik. Je zult niet geweten hebben wat je deed. Ja, deze DANK en dit À-DIEU zijn ook gericht tot jou in wie ik het gezicht van God zie. Mogen wij elkaar als gelukkige moordenaars weerzien in het paradijs – als het God, ons beider Vader, belieft.”
Zulk houding van ‘reageren uit liefde’ kan alleen geboren worden uit doorleeft geloof. Vanuit verbonden zijn met het levengevende Mysterie: de bron van alle liefde.
Het gaat samen met schenken van vergeving, ook iets wat een mens niet alleen kan, maar enkel met Gods genade.
Alleen liefde geboren in ontvangen genade, is (het) krachtig genoeg om ruimte te geven aan vergeving en tot liefde voor de vijand en tot overwinnen van het kwaad.
Het is van daaruit dat Jezus ons zo vaak de Vrede wenst.
Het is de enige wijze om het te voorkomen dat het kwaad tweemaal overwint én bij wraak of haat én bij een reactie van weerwraak… en zich zo verder verspreidt.
Het is dit stuk evangelie dat aan de basis ligt van organisaties als Pax Christi en aanverwante.
Heel concreet zien we dat ook in het werk van herstelbemiddeling van organisaties als Moderator. Daarbij is het uitgangspunt dat ook een misdadiger een mens blijft en dat zowel hij als zijn slachtoffer alleen kan herstellen als er erkenning kan komen voor elkaars pijn, als er bereidheid komt tot regelen van schade. Zo worden aan beiden nieuwe kansen geboden, wat in sommige gevallen uitloopt op nieuwe vriendschap.
Wie hierover inspiratie zoekt kan dat ook vinden in het boek ‘Hotel Pardon’
van Jan De Cock.
Vrienden laten we ons oefenen in Actieve geweldloosheid en Vredesapostelen worden. Inspiratie bij Richard Vissinga uit het boek Sterk door de liefde van Martin L. King Jr.
Laten we dit bezinken bij zachte muziek en wat stilte. (Steven De Bruyn)
Geloofsbelijdenis (1 mannen, 2 vrouwen) Frans Cromphout
1 Ik zal niet geloven in het recht van de sterkste
en de taal van de wapens,
in de macht van de machtigen.
Maar ik wil geloven in het recht van de mens,
in de open hand,
in de macht der geweldloosheid.
2 Ik zal niet geloven in ras of rijkdom,
in voorrechten, in de gevestigde orde.
Maar ik wil geloven dat alle mensen mensen zijn,
dat de orde van de macht en het onrecht wanorde is.
1 Ik zal niet geloven dat ik niets te maken heb
met wat ver van hier gebeurt.
Maar ik wil geloven dat de hele wereld mijn huis is
en het veld dat ik bezaai,
dat alle oogsten van wat allen gezaaid hebben.
2 Ik zal niet geloven dat ik verdrukking dààr kan bestrijden,
als ik onrecht hier laat bestaan.
Maar ik wil geloven dat recht één is: hier en daar,
dat ik niet vrij ben zolang nog één mens staaf is.
1 Ik zal niet geloven dat oorlog en honger onvermijdelijk zijn
en vrede onbereikbaar.
Maar ik wil geloven in de kleine daad,
in de schijnbaar machteloze liefde,
in de vrede op aarde.
2 Ik zal niet geloven dat alle moeite vergeefs is.
Ik zal niet geloven dat de droom van de mensheid
een droom zal blijven, dat de dood het einde zal zijn.
1 Maar ik durf geloven, altijd en ondanks alles,
in de nieuwe mens.
Ik durf geloven in een nieuwe aarde,
waar gerechtigheid zal wonen.
Lied: Geloven begint in het opstaan van armen
Voorbeden – Laten wij bidden tot God, Moeder, Vader:
– voor onze kerk,
voor heel dat bonte gezelschap
van vurigen en lauwen,
van koplopers en meelopers,
van progressieven en conservatieven,
voor alle gelovigen en onszelf,
dat we niet van elkaar vervreemden,
dat we elkaar leren begrijpen en waarderen.
– voor allen die kerk en wereld dienen
met hun bijzondere gaven:
herders en profeten,
leraren en dichters,
allen die bezielende woorden spreken
en uitdagende initiatieven ontwikkelen,
dat hun woorden en daden
weerklank en navolging vinden.
– voor allen die verantwoordelijkheid dragen,
dat niet hun persoonlijk belang of aanzien,
maar wel het algemeen welzijn enig geldend richtsnoer is
bij al hun beslissingen en handelingen.
– voor wie leven in conflictgebieden,
dat liefde het wint van haat
en vrede alle kansen krijgt.
Tafelgebed : Groter dan ons hart Huub Oosterhuis
Onze Vader, bidden we samen
Onze God,
dragende hand van Barmhartigheid
eeuwige omarming van Mededogen.
Geheiligd zijn Uw Namen,
Schepper van Hemel en Aarde,
Meester van het Rechtvaardige Oordeel,
Bron van Liefde en Wijsheid.
U aanbidden wij.
U vragen wij om hulp.
Geef ons heden ons dagelijks brood
en vergeef ons onze schulden,
gelijk ook wij vergeven aan onze schuldenaren.
Leid ons niet in verzoeking
maar leid ons op het rechte pad:
het pad van de zegenden,
die geen tweespalt zaaien,
en die op U gericht blijven.
Bevrijd ons van alle kwaad
en laat Uw Wil geschieden,
want van U is het Koninkrijk
en de kracht en de heerlijkheid, in eeuwigheid.
Amin/Amen. Jonas Slaets
Vredewens
Vrede zal er zijn
waar geen macht vernedert, noch dwingt,
waar vertrouwen open bloeit.
Vrede zal er zijn
waar de vluchteling veilig is,
waar de dakloze een thuis vindt.
Vrede zal er zijn
waar iedereen anders mag zijn,
waar brood en beker gedeeld worden.
Vrede zal er zijn
waar ieders geloof geëerbiedigd wordt
waar verbondenheid en verscheidenheid wordt gezocht.
Marinus van den Berg
Sjaloom
We delen het brood en de wijn,
heildronk en wensen.
Slotgebed
Om liefde gaan wij een leven
zeilen wij over de zee
vliegen wij langs de hemel
om liefde gaan wij een leven
met licht en met donker mee.
wat zwoeg je dapper voort?
Om wat ik uit de verte
van liefde heb gehoord.
Om liefde gaan wij een leven,
graven diep in de nacht,
kruipen onder de hemel
om liefde gaan wij een leven
om weten en stille kracht.
Mensje, één van de velen,
waar snelt je voetstap heen?
Waar is te vinden dat ene,
daar snellen mijn voeten heen.
Om liefde gaan wij een leven,
sterven wij dood na dood,
wagen de verste wegen
om jou op hoop van zegen,
mijn liefde mijn reisgenoot.
Dalen van zwarte aarde,
bergen van hemelsblauw,
om alles ga ik dit leven
om alles of niets met jou.
Huub Oosterhuis
Slotlied: Die vrede willen stichten
Zending
Zegen van Franciscus
De Heer zegene jou en behoede jou.
Hij tone zijn aanschijn en ontferme zich over jou.
Hij kere zijn gelaat naar jou toe en geve jou vrede.
Moge de Heer jou overvloedig en van harte zegenen.
Om te bezinnen:
Het geestelijk testament van Christian de Chergé
Lees het testament van broeder Christian de Chergé, prior van Tibhirine, die vermoord werd in Algerije.
Als ik ooit – het zou vandaag al kunnen gebeuren – het slachtoffer word van het terrorisme dat nu blijkbaar alle vreemdelingen in Algerije wil treffen, dan wens ik dat mijn gemeenschap, mijn kerk, mijn familie zich herinneren dat mijn leven GEGEVEN was aan God en aan dit land.
Ik zou graag hebben dat ze aanvaarden dat de enige Meester van alle leven niet vreemd kan zijn aan dit brutale einde. Dat ze voor mij bidden: hoe zou ik tot het brengen van een dergelijk offer waardig bevonden worden? Dat ze de band leggen tussen deze dood en al die andere die even gewelddadig zijn, maar waaraan men onverschillig voorbijgaat omdat de slachtoffers naamloos blijven.
Mijn leven is niet meer waard dan dat van een ander. Het is ook niet minder waard. In elk geval heeft het niet de onschuld van de kindertijd. Ik heb lang genoeg geleefd om te weten dat ik medeschuldig ben aan het kwaad dat in de wereld – helaas! – lijkt te zegevieren, zelfs aan het kwaad dat me blindelings kan treffen.
Ik zou graag, als het zover is, in een flits de luciditeit hebben die me in staat stelt aan God en aan mijn broeders in het mensdom om vergeving te vragen. Tegelijk zou ik diegene die mij doodt, van ganser harte vergiffenis willen schenken.
Ik zou een dergelijke dood niet kunnen wensen. Het lijkt me belangrijk dit uitdrukkelijk te zeggen. Ik zie immers niet hoe ik mij erover zou kunnen verheugen dat dit volk, waarvan ik houd, zonder onderscheid van mijn dood zou worden beschuldigd.
Wat men misschien de ‘genade van het martelaarschap’ zal noemen, is te duur betaald als ik ze verschuldigd zou zijn aan een Algerijn, wie dan ook, vooral als hij zegt dat hij handelt uit trouw aan wat volgens hem de islam is.
Ik ken het misprijzen dat de Algerijnen ten deel is gevallen. Ik ken ook de karikaturen van de islam die door een bepaald islamisme bevorderd worden. Het is al te makkelijk zich een goed geweten aan te praten door deze religieuze weg te identificeren met de verschillende vormen van integrisme waar de extremisten voor staan.
Algerije en de islam zijn voor mij iets anders, ze zijn een lichaam en een ziel. Dat heb ik, denk ik, genoeg verkondigd. Ik heb niet verheeld wat ik ervan ontvangen heb, en dat ik er zo vaak de lijn en de leidraad van het evangelie in teruggevonden heb. Ik heb dat evangelie trouwens in Algerije leren kennen, als kind bij mijn moeder, die mijn allereerste kerk was. En toen al gebeurde dat in respect voor de moslimgelovigen.
Het zal natuurlijk lijken alsof mijn dood gelijk geeft aan wie al klaarstonden om mij een naïeveling of een idealist te noemen: “Dat hij nu zegt wat hij ervan denkt!” Maar die moeten weten dat wat mij het meest kwelt en nieuwsgierig maakt, eindelijk een bevrijdend antwoord zal krijgen.
Ik zal immers, als het God belieft, mijn blik kunnen laten opgaan in die van de Vader om met Hem naar zijn moslimkinderen te kijken. Dan zal ik ze zien zoals Hij ze ziet, badend in het licht van Christus’ heerlijkheid, vrucht van zijn Passie, bekleed met de gave van de Geest. En de verborgen vreugde van de Geest zal altijd hierin bestaan: dat Hij verbondenheid tot stand brengt en, spelend met verschillen, de gelijkenis herstelt.
Een verloren leven. Helemaal van mij, helemaal van hen. Ik dank God die het blijkbaar in zijn geheel bestemd heeft voor die vreugde, ondanks en niettegenstaande alles.
In deze DANK, waarmee van nu af aan alles over mijn leven gezegd is, sluit ik jullie natuurlijk in, mijn vrienden van gisteren en van vandaag, en jullie, mijn vrienden van hier, die samen met mijn moeder en mijn vader, met mijn zusters en mijn broers en hun familie het honderdvoudige zijt dat mij geschonken werd, zoals beloofd was!
En ook jou, mijn vriend van het laatste ogenblik. Je zult niet geweten hebben wat je deed. Ja, deze DANK en dit À-DIEU zijn ook gericht tot jou in wie ik het gezicht van God zie. Mogen wij elkaar als gelukkige moordenaars weerzien in het paradijs – als het God, ons beider Vader, belieft.
AMEN! Inch’ Allah!
Algiers, 1 december 1993. Tibhirine, 1 januari 1994.
Hartelijk dank voor het samen vieren.
En de vele helpende mensen met inspirerende teksten en gedachten
Jac en Odette
Bronnen: Bij de gebruikte teksten vermeld.
De Bijbel spiritueel, het evangelie volgens Lucas ‘Barmhartigheid.
Vincent de Haas
