TEGENDRAADSE BESCHOUWINGEN
Op zoek naar houvast in een verandering van tijdperk
Auteur: Guido Vanheeswijck
ISBN: 978 94 6401 7953
160 bladzijden
Pelckmans
We maken een ‘verandering van tijdperk’ mee. De veranderingen situeren zich op een drievoudig niveau: dat van het mensbeeld, het wereldbeeld en het godsbeeld. En daarin veranderen wel de antwoorden, maar niet de vragen. ‘Alhoewel er een veelvoud aan existentiële vragen bestaat – aldus de auteur – kan je ze toch zien als talloze varianten van drie centrale vragen: wie is de mens? Hoe zit de werkelijkheid in elkaar? Is er een God en wie is die God?
De kosmologische vraag in het klassieke wereldbeeld en de antropologische vraag in het klassieke mensbeeld en de godsvraag in het klassieke godsbeeld worden door de schrijver behandeld in een hoofdstuk over het klassieke westerse cultuurconcept. Dan volgt een hoofdstuk over de ‘verandering van tijdperk’ met daarin de verandering van wereld-, mens- en godsbeeld. Daarop volgt een hoofdstuk over het moderne westerse cultuurconcept met daarin het moderne wereld-, mens- en godsbeeld.
In het laatste hoofdstuk stelt Guido Vanheeswijck de vraag: ‘Is er in de hedendaagse westerse cultuur een houvast in een verandering van tijdperk?’ En daarin gaat hij op zoek naar een nieuw wereld-, mens- en godsbeeld. Volgens de auteur zijn dat ‘de antwoorden die we in de moderne tijd op de drie grote vragen hebben geformuleerd – de mens is autonoom, de wereld is een mechanisme en God is een hypothese waaraan we niet langer behoefte hebben – die niet meer overtuigen. We zijn tastend op zoek naar nieuwe antwoorden’.
Op zoek naar een nieuw wereldbeeld zijn we – aldus de auteur – ‘vandaag duidelijk op zoek naar de afbakening van een grens: de grens tussen een mechanische en een organische opvatting van de wereld’. Een doorbraak richting organisch wereldbeeld ligt voor de hand. ‘Nu we opnieuw geconfronteerd worden met de organische aspecten van de natuur, nu we opnieuw de natuur leren zien als ‘moeder aarde’, komen evenzeer de moderne aanspraken van een volkomen autonomie in het vizier’.
Op zoek naar een nieuw mensbeeld wordt ook de grens tussen menselijke autonomie en niet- autonomie afgetast. Tegen de achtergrond van die zoektocht ontspint zich het hedendaagse identiteitsdebat. Laten we Guido Vanheeswijck weer even aan het woord. ‘Het woord identiteit verwijst naar de diepste kern van wat een mens is, een volk, een cultuur. Identiteit is verweven met iemands levensbeschouwing, mens- en wereldbeeld, de ethische principes die iemand leiden bij belangrijke beslissingen’. En hij besluit: ‘Waarom spreken we dan niet over het geheim van de liefde? (…) Waarom spreken we dan niet over het mysterievolle geheim van Gods liefde? (…) Hebben we de taal zozeer verengd dat we dan maar beter zwijgen omdat we toch niet over God kunnen spreken, omdat we toch niet worden begrepen?’.
Op zoek naar een nieuw godsbeeld is de ‘dood van God’ nog steeds het toonaangevend standpunt in West-Europa. Maar de eeuwige vragen van de mens, de laatste vragen blijven toch hardnekkig de kop opsteken. Omdat de mens niet langer op God kon terugvallen – aldus de auteur – restte hem geen andere uitweg dan zelf zijn lot in handen te nemen om zo te overleven in een voortaan onverschillig universum’. Maar het belet niemand om zich te wagen aan een expeditie op zoek naar God. En Guido Vanheeswijck besluit: ‘Althans voor wie op zoek gaat naar een morele identiteit en zich overgeeft aan tegendraadse beschouwingen. Op zoek naar een horizon die weer openligt’.
In een ‘Uitleiding’ worden meningen weergegeven van klassieke en moderne filosofen in hun zoektocht naar antwoorden op de eeuwige vragen. Vooral Nietzsche komt goed aan bod. Tot slot vertelt de schrijver een verhaal van ‘de dolle mens anno 2022’ op zoek naar God! Op ‘t einde mompelde de dolle mens: “Ik kom te vroeg”, “het is mijn tijd nog niet”. Dit ongelooflijke gebeuren is nog onderweg. Het is nog niet tot de oren der mensen doorgedrongen.
Mark Cornelis
